Ai cũng cảm nhận được bóng mát dịu dàng dưới tán cây giữa trưa hè oi ả, nhưng ít người biết rằng: mỗi cây xanh là một cỗ máy làm mát tinh vi hoạt động nhờ 2 cơ chế đặc biệt – che chắn bức xạ nhiệt và "đổ mồ hôi" như con người!
1. Bóng râm: Tấm khiên nhiệt khổng lồ
- Bê tông, nhựa đường hấp thụ đến 95% nhiệt lượng – lý do bạn không dám bước chân trần lên vỉa hè giữa trưa 40°C. Thậm chí, đế giày có thể biến dạng vì nhiệt!
- Tán cây là "lá chắn xanh" hiệu quả:
- Chặn 90% ánh sáng mặt trời, đặc biệt ở cây nhiệt đới (lá to, dày) chỉ cho 1-2% ánh sáng lọt qua.
- Giảm nhiệt bề mặt đến 19°C (theo nghiên cứu tại Bengaluru, Ấn Độ).
- Sự thật ít biết: Bóng râm không "làm mát" không khí – nó đơn giản ngăn mặt đất hấp thụ nhiệt, khiến bạn cảm thấy dễ chịu hơn.
2. Thoát hơi nước: Cơ chế "đổ mồ hôi" siêu hạng
- Mỗi ngày, một cây trưởng thành "bốc hơi" 70-120 lít nước – tương đương 5-8 thùng nước 20 lít!
- Nguyên lý làm mát vật lý:
- Nước trên lá bay hơi → hút nhiệt từ không khí xung quanh (1 gram nước bốc hơi lấy đi 2.260 joule nhiệt!).
- Theo định luật bảo toàn năng lượng, không khí quanh tán cây mất nhiệt → nhiệt độ giảm.
- Khác biệt lớn so với mồ hôi người: Hiệu ứng làm mát lan tỏa trong bán kính 5-10m nhờ:
- Mật độ khí khổng dày đặc (lỗ thoát hơi) ở mặt dưới lá.
- Kết hợp với bay hơi nước từ đất quanh gốc.
3. Ứng dụng đột phá: Giải pháp chống "đảo nhiệt đô thị"
Nghiên cứu tại Bengaluru (Ấn Độ) chứng minh:- Nhiệt độ không khí dưới tán cây thấp hơn 4-5°C so với khu vực trống trải.
- Mặt đường dưới bóng râm mát hơn đến 19°C (51.5°C → 32.5°C).
- Mẹo đô thị xanh: Trồng cây lá rộng (như sấu, bằng lăng) dọc đường phố hoặc vườn trên mái nhà có thể giảm nhiệt toàn khu vực 5-10°C.
(Nguồn tham khảo: Nghiên cứu của Vailshery, Jaganmohan & Nagendra; Ảnh minh họa: Quá trình thoát hơi nước qua khí khổng)
