Tiểu Sử Ông Mạc Cửu
Mạc Cửu, hay còn được biết đến với tên gọi Mạc Kính Cửu, là một trong những nhân vật lịch sử quan trọng của Việt Nam, đặc biệt là trong quá trình khai phá và phát triển vùng đất Hà Tiên, tỉnh Kiên Giang. Ông sinh năm 1655 tại xã Lê Quách, huyện Hải Khang, phủ Lôi Châu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Cuộc đời của Mạc Cửu gắn liền với những biến động chính trị và sự di cư của người Hoa sang Việt Nam trong thời kỳ nhà Thanh lên nắm quyền ở Trung Quốc.Nguồn Gốc và Cuộc Di Cư
Mạc Cửu là một người gốc Hoa, thuộc dòng họ Mạc, vốn có truyền thống quân sự và chính trị lâu đời. Khi nhà Thanh lên nắm quyền, nhiều người Hoa, đặc biệt là những người trung thành với nhà Minh, đã chọn con đường lưu vong để tránh bị truy bức. Mạc Cửu cũng không ngoại lệ; ông đã quyết định rời bỏ quê hương cùng gia đình và một số sĩ phu, binh sĩ trung thành.Sau nhiều ngày lênh đênh trên biển, Mạc Cửu và những người đi cùng đã đến vùng đất thuộc ảnh hưởng của Chân Lạp (Campuchia). Lúc đó, nội bộ Chân Lạp đang có nhiều biến động, và Mạc Cửu đã gặp gỡ Nặc Ông Thu (Ang Sur, Jayajettha III), vua của Chân Lạp, để xin tị nạn. Tuy nhiên, do tình hình chính trị bất ổn, Mạc Cửu đã chọn ở lại và hợp tác với vua Chân Lạp cho đến năm 1681.
Sự Phát Triển tại Hà Tiên
Năm 1680, Mạc Cửu đã bắt đầu lập ấp rải rác từ Vũng Thơm, Trũng Kè, Cần Vọt, Rạch Giá, Cà Mau. Ông đã biến vùng đất này thành một trung tâm thương mại quan trọng, với nhiều thôn ấp định cư sát mé biển, thuận tiện cho việc buôn bán. Mạc Cửu đã áp dụng chính sách kinh tế thông minh, đẩy mạnh thương mại và xây dựng thương cảng, đồng thời thực thi chính sách thu thuế hàng hóa nhẹ. Điều này đã giúp Hà Tiên trở thành một trong những trung tâm thương mại nhộn nhịp nhất trong khu vực.Mạc Cửu không chỉ là một thương nhân thành đạt mà còn là một nhà lãnh đạo tài năng. Ông đã chiêu mộ người Việt, người Hoa, và các dân tộc khác đến định cư và phát triển vùng đất này. Với chủ trương không thu tô thuế, chỉ đứng ra tổ chức mua sản phẩm để bán lại cho khách buôn, Mạc Cửu đã quy tụ được đông đảo dân cư đến Mang Khảm (Hà Tiên). Sự thịnh vượng của vùng đất này đã khiến nó trở thành mục tiêu của nhiều thế lực láng giềng.
Thời Kỳ Quy Phục Chúa Nguyễn
Năm 1708, Mạc Cửu đã quyết định dâng đất Hà Tiên cho chúa Nguyễn Phúc Chu để xin được bảo hộ và sự che chở. Ông đã cử thuộc hạ là Trương Cầu và Lý Xá đến Phú Xuân dâng biểu trần tình và xin được đứng đầu trông coi đất này. Chúa Nguyễn đã chuẩn y cho Mạc Cửu làm Tổng binh trấn Hà Tiên và phong tước Cửu Ngọc hầu. Từ đó, Mạc Cửu đã xây dựng dinh ngũ và đóng binh tại Phương Thành (Hà Tiên), giúp dân cư qui tụ đông đúc hơn.Di Sản và Tưởng Nhớ
Mạc Cửu qua đời vào năm 1735 tại Hà Tiên, thọ 80 tuổi. Con trai ông, Mạc Thiên Tứ, đã kế nghiệp và tiếp tục phát triển vùng đất này. Mạc Thiên Tứ sau đó được phong làm Tổng binh Đại đô đốc, giúp bảo vệ vùng Hà Tiên khỏi sự xâm lăng của các thế lực láng giềng.Di sản của Mạc Cửu không chỉ là việc khai phá và phát triển vùng đất Hà Tiên mà còn là việc xây dựng một cộng đồng đa văn hóa, nơi người Việt, người Hoa, và các dân tộc khác cùng sinh sống và phát triển. Ông được nhớ đến như một nhà lãnh đạo tài năng, một thương gia thành đạt, và một người có tầm nhìn xa trong việc xây dựng một vùng đất phồn thịnh.
Đền thờ và mộ táng của Mạc Cửu hiện vẫn còn tồn tại tại chân núi Bình San, trung tâm của vùng đất Hà Tiên mà ông đã dày công khai phá. Điều này không chỉ là biểu tượng của sự tôn vinh mà còn là minh chứng cho những đóng góp không thể quên của ông đối với lịch sử Việt Nam.
